Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), mesleki ve teknik Anadolu liseleri ve mesleki eğitim merkezleri olmak üzere iki farklı okul türü üzerinden mesleki ve teknik eğitim vermektedir. Mesleki eğitim merkezlerinde öğrenciler haftada bir gün okula devam ederken diğer günler iş yerlerinde eğitim almaktadır. Böylece iş yerleri yani sektörler doğrudan mesleki eğitime katkı sunmaktadırlar. Mesleki eğitim merkezlerindeki eğitim, ortaokuldan sonra dört yıllık zorunlu eğitim kapsamındadır. Bu merkezlerde aynı zamanda geleneksel çırak-kalfa-usta eğitimi de sürdürülmektedir. 11. sınıfın sonunda başarılı olanlar kalfalık ünvanı almaktadır; 12. sınıf sonunda başarılı olanlar ise usta olarak mesleki eğitim merkezlerinden mezun olmaktadır. Halen 323 adet mesleki eğitim merkezinde yaklaşık 100 bin öğrenci eğitime devam etmektedir.
Mezunların istihdam durumu
Mesleki eğitim merkezlerinden mezun olanlar büyük oranda mezun oldukları alanda istihdam edilmektedir. Örneğin 2018 yılında mezun olanların %88’i mezun oldukları alanlarda çalışırken %75’i dört yıllık eğitimleri boyunca iş yeri eğitimi aldıkları firmalarda çalışmayı tercih etmiştir. Bu veriler, mesleki eğitim merkezlerinin amaçlarına uygun bir şekilde işlev gören başarılı bir model olduğunu göstermektedir. Sektör temsilcileri mesleki eğitim merkezlerinin kapasitesinin artırılmasını ve öğrenciler için cazip hale getirilmesini talep etmektedir. MEB, bu talepleri ve mevcut durumu da göz önüne alarak mesleki eğitim merkezlerinin güçlendirilmesi için son zamanlarda çok önemli adımlar atmıştır. Aşağıda bu adımlardan bazılarına değinilmektedir.
Özel sektöre mesleki eğitim merkezi kurabilme imkânı
Dünyada mesleki ve teknik eğitimde özel sektörün payı giderek artmasına rağmen ülkemizde teşviklere rağmen oldukça düşük seviyede seyretmektedir. Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) özel sektörün mesleki ve teknik Anadolu lisesi açması 2012 yılında teşvik kapsamına alınmış, 2016 yılında ise OSB dışını da içerecek şekilde kapsam genişletilmiştir. Bu teşviklerle özel mesleki ve teknik Anadolu liseleri sayısı ve kapasitesi artmaya başlamış, ancak beklenen orana ulaşmamıştır. Teşviklere rağmen 2017-2018 eğitim-öğretim yılı itibariyle özel sektörün mesleki ve teknik eğitimdeki payı yaklaşık %6 seviyesinde olup oldukça düşüktür. Özel sektörün kendi ihtiyaç duyduğu teknik elemanların eğitimlerinde de aktif olmaları sürecin doğasında var olup bu konuda yeni açılımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Özel sektör, mesleki ve teknik Anadolu Lisesi açabilmesine rağmen sektör için önemli bir açığı kapatan mesleki eğitim merkezleri açamamaktaydı. 2019 yılı Temmuz ayında 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanununda yapılan düzenleme ile özel sektörün mesleki eğitim merkezi kurabilmesinin önü açıldı.
Artık özel sektör bir araya gelerek mesleki eğitim merkezi kurarak kendi ustalarını kendileri yetiştirebilecektir. Özel sektörün de katılmasıyla artık mesleki eğitim merkezlerinde çeşitlilik de artmış olacaktır. Özel mesleki eğitim merkezleri açısından özellikle OSB’ler önemli fırsatlar sunmaktadır. Halen 181 OSB’de 32 mesleki eğitim merkezi bulunmakta olup yaklaşık 10 bin öğrenci eğitim almaktadır. OSB’lerdeki mesleki eğitim merkezleri sayısı ve kapasitesi yetersizdir. Sektörlerin konum olarak kümelendiği OSB’lerde ilgili sektör alanlarında mesleki eğitim imkânı sunmak hem eğitimin kalitesini artıracak hem de OSB’lerde ihtiyaç duyulan insan kaynağının doğrudan yetiştirilmesini sağlayacaktır. Dolayısıyla yeni düzenleme ile artık OSB yönetimleri bu fırsatı kullanarak OSB’ler içerisinde OSB’lerdeki sektörlere yönelik mesleki eğitim merkezleri kurabileceklerdir.
Kalfalık ve Ustalık Belgesi Sınavları
Mesleki eğitim merkezlerinde 27 alan ve 142 dalda kalfalık ve ustalık sınavları yapılmaktadır. Veriler incelendiğinde son yıllarda bu sınavlara başvuruların giderek arttığı görülmektedir. Başvuru sayısı artmasına rağmen kalfalık ve ustalık sınavları yılda sadece iki kez yapılabiliyordu. MEB sınavlara yönelik taleplere hızla cevap verebilmek ve dönemsel beklemeleri de önlemek için iki alanda iyileştirme yaptı.
Önceki öğrenmelerin tanınması, denklik ve ölçme değerlendirme işlemleri ile ilgili usul ve esaslara ilişkin yönergede yapılan değişiklikle kalfalık ve ustalık sınavları artık iki ayda bir yapılabilmektedir. Yönergede yapılan değişiklikle ihtiyaç durumuna göre MEB, bazı il ve mesleki eğitim merkezlerinde bu sınavların her ay yapılmasını da sağlayacaktır. Dolayısıyla kalfalık ve ustalık sınavları artık yılda en az altı kez toplu olarak yapılacak, ihtiyaç durumuna göre her ay da yapılabilecektir. Böylece koşulları sağlayan kalfalık ve ustalık adaylarının sınav dönemlerini beklemelerinden kaynaklanabilecek sorunlar kaldırılmış ve sınavlara erişim sıklığı da artırılmıştır.
e-Sınav uygulaması
MEB ayrıca teorik sınavın elektronik sınav (e-Sınav) olarak yapılabilmesi yönünde pilot uygulama çalışmalarını tamamlamış ve ilk e-Sınavı Ankara’da uygulamıştır. Sınav yapılan 27 alanda teorik sınavların e-Sınav olarak yapılabilmesi ile ilgili çalışmalar devam etmekte olup 2019 yılı Eylül ayı sonunda tamamlanması planlanmaktadır.
Sonuç olarak Milli Eğitim Bakanlığı mesleki eğitim merkezlerini güçlendirmek üzere yukarda kısaca değinilen adımların başarılı bir şekilde uygulanması için süreci yoğun bir şekilde takip etmektedir. Süreçlerde tüm sektörlerle işbirliklerini her geçen gün güçlendirmekte ve mesleki eğitim merkezlerini hem sektörler hem de öğrenciler için cazip kılmak için çalışmaktadır. Böylece mesleki eğitim merkezlerinin özellikle OSB’lerde yaygınlaştırılmaları ve kapasitelerinin artırılması sağlanmış olacak ve böylece sektörlerin ihtiyaçları da kendileriyle işbirliği içerisinde güçlü bir şekilde karşılanabilecektir.
